Het Wetboek van Strafvordering gaat op de schop. Een van de voorgestelde wijzigingen van het project 'Modernisering Strafvordering' is het invoeren van een apart hoofdstuk gewijd aan de positie van de getuige in strafzaken. Dit in tegenstelling tot de meer ad hoc benadering die Strafvordering nu kent. De noodzaak daartoe wordt door de Minister als volgt verwoord:
"In het huidige wetboek ontbreekt een algemene regeling voor de getuige, los van diens rol bij de waarheidsvinding, als aangever of slachtoffer. Meer aandacht voor de zelfstandige en rechtens te respecteren belangen van personen die (al dan niet zijdelings) betrokken zijn bij het strafproces, zoals de getuige, leidt tot een meer systematisch ingebedde plaats voor hen in het wetboek."1
Ter discussie staat of de rechten van de getuige op bepaalde punten uitgebreid dienen te worden, waaronder het recht op bijstand tijdens het verhoor. In een bijbehorend discussiestuk wordt de vraag opgeworpen of getuigen een recht op rechtsbijstand zouden moeten krijgen.2
Getuigen hebben onder het huidige stelsel in beginsel geen recht op rechtsbijstand tijdens hun verhoren bij de politie, rechter-commissaris of op zitting.3 Een advocaat kan enkel toestemming verzoeken om aanwezig te zijn bij het verhoor. De praktijk leert dat daarover verschillend wordt gedacht. Sommige opsporingsinstanties hebben weinig bezwaren tegen de aanwezigheid van een raadsman of vertrouwenspersoon bij het verhoor, terwijl daar in andere gevallen niet over gerept hoeft te worden. Verder blijkt dat rechter-commissarissen de vraag naar de ruimte die artikel 187c Sv biedt voor de getuige om een advocaat mee te brengen naar het verhoor verschillend benaderen. Sommige rechter-commissarissen lijken verzoeken tot toegang tot het verhoor standaard af te wijzen wanneer de getuige geen medeverdachte of slachtoffer is, terwijl andere kabinetten de vraag of de raadsman van de verdachte bezwaren heeft in de afweging betrekken of eerder een 'ja, tenzij-beleid' lijken te hanteren.
Heeft het bepalen van een recht op de aanwezigheid van een raadsman bij het getuigenverhoor toegevoegde waarde? Om te beginnen hoeft de aanwezigheid van een advocaat bij het getuigenverhoor geen afbreuk te doen aan de waarheidsvinding, zoals soms wordt betoogd. De regie van het verhoor ligt immers bij de verhoorder. De professionele bijstand aan de getuige doet wel meer recht aan de complexiteit van de vragen die wat betreft de rechten en plichten van de getuige tijdens een verhoor kunnen ontstaan. Vragen als moet overal op worden geantwoord, hoe moet worden gehandeld wanneer een belastende verklaring voor de getuige op de loer ligt of kan er een beroep worden gedaan op het verschoningsrecht van een advocaat wanneer vragen worden gesteld over een via een advocaat verricht intern onderzoek, zullen voor de gemiddelde getuige niet eenvoudig te beantwoorden zijn. Even zo lastig is het misschien wel voor de getuige om tijdens het verhoor te kunnen bepalen op welke vragen hij of zij uit eigen wetenschap kan verklaren en welke vragen eigenlijk een mening uitlokken of hypotheses bevatten.
Het neerleggen van een recht op rechtsbijstand voor getuigen kan ervoor zorgdragen dat diens rechten effectief worden gewaarborgd. Meer algemeen gezegd, zal het verhoor van de getuige zorgvuldiger zijn. Bovendien brengt het meer eenheid in de praktijk. Niet minder van belang is dat daarmee ook wordt voorzien in een morele ondersteuning, waardoor het verhoor voor de getuige waarschijnlijk net iets minder spannend zal zijn. Kortom, het is dus goed dat wordt voorgesteld dat de positie van de getuige meer aandacht zal krijgen in het nieuwe Wetboek van Strafvordering.
