Deze tijden van corona vragen van iedereen in meer of mindere mate aanpassingsvermogen en flexibiliteit. Dat geldt ook voor de manier waarop fiscale procedures plaatsvinden. Nu thuiswerken het devies is, zijn tal van proceshandelingen die voorheen vanzelfsprekend waren dat nu niet meer. Denk aan het per post instellen van bezwaar, een hoorgesprek voeren op het kantoor van de Belastingdienst en een zitting bij de Rechtbank. Dat betekent niet dat fiscale procedures stilliggen, want er zijn verschillende mogelijkheden om toch voortvarend te handelen in de procespraktijk.
Om te beginnen met de bezwaarfase. Gebruikelijk vindt na het aantekenen van bezwaar1 tegen een besluit van de inspecteur, inzage in alle op de zaak betrekking hebbende stukken plaats en daaropvolgend een hoorgesprek. Zowel de inzage als het hoorgesprek vinden normaliter plaats op het kantoor van de Belastingdienst. Dat kan evenwel ook anders.
Zo staat niets eraan in de weg om de inzage via een afschrift van de stukken aan belanghebbende te laten plaatsvinden. De wet, art 7:4 Awb, biedt geen beletsel om de stukken (al dan niet digitaal) in afschrift te verstrekken zonder dat daarvoor eerst een fysieke inzage heeft plaatsgevonden. Immers, art. 7:4, lid 3 Awb bepaalt reeds dat een belanghebbende van alle op de zaak betrekking hebbende stukken afschriften moet kunnen krijgen. Ook de praktijk leert dat een inspecteur in veel gevallen de stukken digitaal of in kopie verstrekt, zonder dat eerst een fysieke inzage heeft plaatsgevonden. Zeker in deze tijd is dat een pragmatische oplossing en is het onnodig formalistisch om vast te houden aan een fysieke inzage.
Verder volgt uit de wetsgeschiedenis en jurisprudentie dat het horen van een belanghebbende ook telefonisch kan geschieden.2 Bovendien wordt een telefonisch hoorgesprek voor de proceskostenvergoeding op één lijn gesteld met het verschijnen bij een hoorgesprek.3
Voldoende handvatten dus om een bezwaarprocedure voortvarend te laten verlopen waardoor een inspecteur tijdig - binnen de daarvoor gegeven wettelijke termijn van 7:10 Awb - een uitspraak op bezwaar kan doen. Gelet op de mogelijkheden die er wél zijn, zal een beroep op overmacht door de inspecteur vanwege de coronacrisis - zodat de beslistermijn op bezwaar eenzijdig wordt verlengd - mijns inziens niet snel slagen.
Tegen de uitspraak op bezwaar kan een belanghebbende beroep instellen bij de rechtbank. De digitale route om beroep in te stellen bestaat al langer; dit kan via DigiD. Sinds de ingestelde coronamaatregelen is daarnaast het digitaal corresponderen met de Rechtspraak in een stroomversnelling terechtgekomen. Via het beveiligde platform Zivver kan (tijdelijk) veilig worden gemaild met de diverse gerechten. Hoewel sprake is van een tijdelijke mogelijkheid en papier leidend blijft, biedt deze digitale route perspectief voor de toekomst. Immers, wanneer blijkt dat digitaal corresponderen en procederen (in ieder geval voor wat betreft het uitwisselen van stukken tussen partijen) processen versnelt, kan tijdwinst worden geboekt.
Digitaal procederen neemt niet weg dat in veel gevallen een mondelinge behandeling van een zaak bij de rechtbank (of hof) gewenst is. Momenteel probeert o.a. de Belastingrechtspraak te grote achterstanden te voorkomen door in bepaalde zaken partijen te vragen of de procedure schriftelijk kan worden afgedaan. Begrijpelijk, maar niet altijd in het belang van de rechtzoekende. Een voortvarende afwikkeling van de beroepsprocedure zal daarom in deze tijd niet altijd mogelijk zijn.
Fiscaal procederen in tijden van corona vraagt (meer dan ooit) om oplossingsgericht denken, oftewel "omdenken"4 . De mogelijkheden zijn er. Laten we die mogelijkheden dan ook zoveel als het kan benutten.
