Al sinds 2011 staat het afpakken van crimineel vermogen hoog op de agenda van het kabinet. In 2015 is in totaal € 143.576.295,- miljoen aan crimineel vermogen afgepakt in de strafrechtketen met gebruik van de zogenoemde 'pluk-ze' wetgeving.
Het afpakken van crimineel vermogen of anders gezegd, de ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel, wordt ingezet bij strafzaken met een financieel gewin voor de veroordeelde. Na een veroordeling voor delicten als diefstal, hennepteelt, drugshandel of fraude lijkt dit voor de hand te liggen, maar de afpakdrift is ook doorgedrongen tot het milieustrafrecht.
Zo is door de rechtbank Zeeland-West-Brabant op 2 december 2015 geoordeeld dat een recyclingbedrijf een bedrag meer dan € 1,5 miljoen aan de staat moet betalen ter ontneming van het wederrechtelijk verkregen voordeel.1 Het bedrijf was twee jaar eerder veroordeeld voor overtreding van de Wet milieubeheer omdat het verontreinigd afvalwater opzettelijk niet op legale wijze had afgevoerd. Een dergelijk veroordelend vonnis is een vereiste om tot ontneming over te kunnen gaan.
In het geval van het recyclingbedrijf bestond het voordeel in de kosten die het bedrijf had bespaard door het afvalwater niet door een erkend afvalverwerkingsbedrijf af te laten voeren. Het voordeel kan ook bestaan uit de waarde waarmee het vermogen van een (rechts)persoon is toegenomen als gevolg van een milieuovertreding. Hiervan kan bijvoorbeeld sprake zijn als een opslagbedrijf in strijd met haar vergunning een silo op haar terrein plaatst, en met deze extra opslagcapaciteit omzet behaalt. Als daarmee vervolgens investeringen worden gedaan, kan ook het voordeel dat daaruit wordt genoten worden ontnomen.
Daarnaast geldt dat ook het voordeel kan worden ontnomen dat is genoten door het plegen van andere strafbare feiten dan waarvoor de (rechts)persoon is veroordeeld. Daarvoor is slechts vereist dat er voldoende aanwijzingen zijn dat andere strafbare feiten zijn gepleegd.
De berekening van het genoten voordeel en daarmee het te ontnemen bedrag kan dus behoorlijk oplopen. Soms betekent een ontneming zelfs een grotere bedreiging dan een straf. Ter illustratie: het recyclingbedrijf kreeg door de rechtbank een geldboete opgelegd van
€ 75.000,-.
Het is dus van belang om bij de verdediging niet alleen te focussen op de straf, maar ook de ontneming volop aandacht te geven. Het betreft daarbij een terrein dat nog volop in beweging is.
Het openbaar ministerie zal doorgaans proberen een zo hoog mogelijk bedrag te ontnemen. Dit bedrag is gebaseerd op een politierapportage met daarin een berekening. Er zijn verschillende berekenmethodes waarvan gebruik kan worden gemaakt en dit heeft gevolgen voor de hoogte van het ontnemingsbedrag. Bij die berekening dient tot op zekere hoogte ook rekening te worden gehouden met kosten die gepaard zijn gegaan bij het behalen van het voordeel.
De rechter bepaalt uiteindelijk op welke wijze het voordeel dient te worden berekend en stelt het bedrag vast. Het loont daarom om een goed onderbouwd alternatief scenario tegenover de politierapportage te zetten om op die manier de schade te beperken als tot ontneming kan worden overgegaan.
